Artykuł podejmuje zagadnienie kulturowych korzeni teatru w perspektywie performatyki i medioznawstwa. Punktem wyjścia jest krytyczna lektura znanej książki Eli Rozika Korzenie teatru, a także dyskusja z niektórymi tezami antropologów widowisk, dzięki której autor artykułu jest w stanie wskazać istotne elementy własnego spojrzenia na genezę teatru. Są one następujące: 1) teatr i rytuał są żywymi widowiskami, a z perspektywy medioznawczej – mediami ludzkimi i ikonicznymi; 2) korzenie teatru są wielorakie (poligeneza); 3) korzeni teatru nie należy szukać ani w psychice, ani w prehistorii – w obu przypadkach chodzi o performatywność, a nie teatralność; 4) teatr wyłania się w dostatecznie rozwiniętych cywilizacjach, w określonym środowisku performatywnym, z którego czerpie wzorce zachowań scenicznych. Oznacza to, że początkowo teatr jest medium zszytym z innych mediów (analogicznie do rapsoda zszywającego pieśni). W starożytnej Grecji teatr jako medium religijne i państwowe pojawił się w ramach Wielkich Dionizjów, które były przestrzenią konwergencji różnych form rytuałów, widowisk i konkursów, a więc dawały wiele sposobności do wdrażania w teatrze różnych konwencji sztuki performatywnej. Dowody na heterogeniczność teatru pod tym względem można znaleźć w komediach Arystofanesa i w średniowiecznych przedstawieniach.
This article discusses the issue of cultural roots of theater as analyzed from the point of view of performance and media studies. Its starting point is a critical reading of the well-known book by Eli Rozik, The Roots of Theatre, as well as a debate with some theses held by anthropologists of spectacle, whereby the author is able to point out essential points of his own outlook on the origins of theatre. These are as follows: 1) theater and ritual are live performances, and from the media studies perspective, they are human and iconic media; 2) the roots of theater are manifold (polygenesis); 3) the roots of theatre should not be sought either in the psyche or in prehistory-in both cases, it is about performativity, not theatricality; 4) theatre emerges in sufficiently developed civilizations, in a specific performative environment from which it draws patterns of stage behavior. It means that initially, theater is a medium stitched from other media (in analogy to the rhapsodist stitching songs together). In ancient Greece, theater as a religious and state medium emerged within the framework of the Dionysian festival, which functioned as a vortex of behavior attracting other forms of rituals, spectacles, and contests and afforded many pretexts for implementing various performance art conventions in theatre. Evidence of theater’s heterogeneity in this respect can be found in Aristophanes’ comedies and in medieval performances.