Tekst jest fenomenologiczno-heurystyczną analizą procesu uczenia się. Jego celem nie jest przedstawienie recepty na szczęśliwe uczenie się. Chodzi o refleksję na temat motywacji do uczenia się, zadowolenia z aktualnych rezultatów uczenia się oraz trwającego całe życie szczęścia płynącego z uczenia się. W niemieckiej literaturze przedmiotu rzadko podejmuje się tego rodzaju problematykę, w odróżnieniu od częstych analiz społecznych fenomenów związanych z deficytami, indywidualnymi barierami, dydaktycznymi zakłóceniami procesów nauczania i uczenia się, które znajdują ujście w indywidualistycznych, pozbawionych relacji koncepcji bycia dorosłym. Pojęcie szczęścia jest trudno uchwytne, ma ścisły związek z kulturą, epoką, sytuacją i czasem. W edukacji można wyróżnić radość z uczenia się – jako stan związany z aktualną sytuacją uczenia się oraz szczęście z uczenia się jako formę ‘vita contemplativa’ – ciągłego i trwałego dążenia do kontemplacji. Szczęście wyraża się poprzez radość, zadowolenie, motywację, wzmacniając przyjętą strategię działania. Tymczasem edukacja coraz częściej kojarzona jest z przymusem, koniecznością i użytecznością, a nie wolnością wyboru i radością poznawania. Kluczowe są decyzje oraz pytanie o wolność w ich podejmowaniu. Bieri rozróżnia substancjalne i instrumentalne decyzje. Te pierwsze są związane z emocjami, mogą być też wzbogacone kognitywnie. Ważna dla pedagogów jest też wiedza, które informacje o szczególnym osobistym znaczeniu są przyswajane, ponieważ decyzje dotyczące kształcenia nie mogą być wiązane tylko z normatywnym modelem racjonalnych decyzji. Szczęście w uczeniu się jest bliskie samostanowieniu, które jest uwikłane w otoczenie, ofertę uczenia się oraz rady i informacje od innych. Decyzja o dalszej edukacji jest pierwszym krokiem, perspektywicznym celem jest rozwój autonomii uczącego się. Postawa wobec uczenia się zmienia się wraz z postrzeganiem oraz oceną sytuacji, wyraża się w ideach i potrzebach uczenia się, zaspokojeniu potrzeb uczących się. Emocje natomiast (radość, obawa, zainteresowanie, troska, gniew), budują pomost do komunikowania się/uczenia się z innymi ludźmi. Zasadnicze znaczenie emocji w uczeniu się polega na kompleksowym oddziaływaniu na poziomie neuropsychologicznym, neuromuskularnym i fenomenologicznym. System emocjonalny trudno kontrolować, jest wolny w swojej intensywności, spontaniczny, jednocześnie można go wzmacniać, osłabiać i regulować, można też odwoływać się do utrwalonych wzorców. Ma on jednocześnie kluczowe znaczenie dla całożyciowej edukacji, ponieważ oddziałuje na jednostkę bezpośrednio – poprzez cielesność i duchowość, jest zakotwiczony w międzyludzkich relacjach i nie potrzebuje celów. W dalszej części artykułu omówiony został aha – efekt jako krótkotrwały moment sprzyjający radości w uczeniu się oraz flow – efekt jako trwały stan szczęścia towarzyszącego uczeniu się. Uczenie się – jak każde inne działanie – może prowadzić do wyzwalających szczęście momentów, jak i do przeżywania szczęścia w przyszłości. To zależy od stosunku do uczenia się, jaki pielęgnujemy w sobie i otrzymujemy od innych. Jest to zatem gra między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością; wnętrzem i tym co na zewnątrz, jednostką i innymi. Badania pokazują, że subiektywne przeżywanie czasu uczenia się, jakość czasu poświeconego na uczenie się i wynikająca stąd szansa na szczęście w uczeniu się mają wiele wspólnego z przypominaniem, jak i oczekiwaniami. Chodzi o zdolność do zatracenia się w czasie, w procesie uczenia się, bez przymusu użyteczności. W powstawaniu i przeżywaniu edukacji dużą rolę odgrywa czasowa i subiektywna dyspozycyjność. W czasach pośpiechu, nadążania za zmianami – edukacja jest okazją do zwolnienia tempa, co wyraża się w koniecznych ćwiczeniach, powtórkach, czasie potrzebnym na przemyślenie. Chodzi przy tym o redukcję negatywnych przeżyć i presji czasu, by zyskać czas na refleksję.
Too rarely we discuss the fortune or happiness of learning moments or the pleasure and enjoyment of education (“Bildung”). Far too often we turn to phenomena of educational deficits, individual learning resistance or didactic interferences in the teaching and learning process. In the following paper learning as a presentjoyful experiences, as well as a fortune in expecting future outcomes or ongoing (lifelong) luck to evolve will be reflected. Fortune, not as a prescription or a measure of its results but as a fruitful learning experience in time.